Waarom portretfoto’s van jouw kind NIET op een mok gedrukt mogen worden

Zelfs onderzoeksjournalisten zorgen graag voor wat bangmakerij. De Correspondent en SETUP hebben voor hun project over privacy ‘Iedereen Spion’, een webshop met mokken en bierpullen opgezet. Hierop worden foto’s van wildvreemde kinderen afgedrukt. Niet dat ze verkopen verwachten natuurlijk, maar ze willen ons idee over privacy er mee aan de kaak stellen. Goed plan! Maar ze dachten ook dat dit helemaal geen probleem zou zijn. Dat zij geen privacyregels zouden schenden.

Creative Commons foto’s

De Correspondent gebruikte foto’s van Flickr met en Creative Commons licentie. Ze gebruikten keurig de foto’s die ook commercieel gebruikt mogen worden. In de webshop vermelden ze zelfs, zoals verplicht, de licentie, naam van de maker mét link naar de bron. Beter kan het niet, toch? Wat moet iemand nog meer doen om een foto rechtmatig te gebruiken?

Auteursrecht

Auteursrechtelijk dus ook helemaal niets aan de hand. Volgens de licentie mogen ze de foto’s zo gebruiken. Als ze verhoudingen en kleuren niet aanpassen kunnen ze zelfs een ‘geen afgeleide werken‘ licentie gebruiken. Nou goed, behalve die screenshots bij het artikel dan, daar ontbreken de licenties en naamsvermelding. Maar echt, keurig. Over het auteursrecht hoor je mij niet klagen.

Portretrecht KoppieKoppie

Portretrecht

Maar ja, het portretrecht hè. Bedoel, De Correspondent zegt simpelweg ‘we gebruiken de juiste creative commons licentie, dus mogen we deze portretten op mokken plaatsen en dat verkopen’. Hmmm, daar hebben ze toch een stapje overgeslagen als je het mij vraagt. Publiceer je zelfportretten, dan geef je via de licentie aan dat je afziet van je privacy- en portretrechten. Maar dat kun je voor een derde niet zomaar doen. Als gebruiker van een foto, ondanks een CC licentie, mag je er dus niet van uitgaan dat de portretrechten goed geregeld zijn. Dat er bijvoorbeeld een modelvrijwaringsverklaring (of model release form of quitclaim) getekend is. In het geval van kinderen zijn het de ouders die beslissen over deze toestemming. Maar foto’s die door ooms, tantes of vrienden online zijn gezet, daarvan weet je niet of er voor gebruik van het portret toestemming is gegeven die enigszins overeenstemt met de licentie die op het auteursrecht is gegeven.

Portretrecht bij Commercieel Gebruik

Nou hebben gewone mensen geen commercieel portretrecht. Dat wil zeggen dat ze meestal geen recht hebben op een vergoeding wanneer er aan hun portret geld verdiend wordt. Een geportretteerde kan niet tegen elk gebruik van diens portret bezwaar maken. Onschuldige portretten, onschuldig gebruik, onschuldige context, tsja, dan kun je er als geportretteerde niet zoveel tegen doen. Maar een portret op een product dat commercieel verkocht wordt, zoals deze mokken, is toch wel een ander verhaal. Mensen zouden namelijk kunnen denken dat de geportretteerde hier aan meegewerkt heeft. Dat de geportretteerde akkoord is met dit gebruik en de verkoop van de producten met diens portretfoto erop.
Dus nee, of dit experiment volledig door de beugel kan, daar ben ik nog niet zo zeker van.

De Correspondent lost het netjes op

Wat ik De Correspondent overigens wel na moet geven, en waar velen nog van kunnen leren, is dat ze meewerken wanneer mensen aangeven hun foto liever niet op de mok te zien. Verschillende foto’s zijn inmiddels verwijderd, zo kun je in de webshop zien. Bovendien willen ze kennelijk meewerken om verwarring met een bestaand bedrijf te voorkomen. Ongeacht hoe strikt noodzakelijk dat is. Ik houd daar wel van. Naar mijn mening is dat namelijk gewoon fair. Eerlijk. Het maakt niet altijd uit hoe zeer je al dan niet in je recht staat, je moet toch met elkaar door een deur kunnen.