MighTee of YourTee? Parodie op T-Shirts

Pumba en Coma, het adidas logo met daaronder het woord addicted of cannabis, webshops en tourist shops hangen vol met T-shirts met dit soort opdrukken. Allemaal referent aan een merk. We lachen erom, kopen de T-shirts en dragen ze met plezier, maar mag het eigenlijk wel, zulke T-shirts maken en verkopen?

Kleding is een manier om je uit te drukken

Het dragen van kleding is buiten een sociaal gewenst gegeven, ook een manier om je uit te drukken. Miuccia Prada zei ooit:

What you wear is how you present yourself to the world, especially today, when human contacts are so quick. Fashion is instant language.

Deze licht poetische quote wordt heel letterlijk op het moment dat je een man tegenkomt die een t-shirt draagt waarop “I love Amsterdam” te lezen staat. Hij heeft je niet alleen meteen verteld dat hij dol is op Amsterdam, maar ook dat hij hoogst waarschijnlijk een toerist is. Geen enkele zelfrespecterende Amsterdammer zal immers dood gevonden willen worden met zo’n shirt.

Merken en Parodie

De zogeheten ‘Graphic Tees’ zijn al tijden lang niet meer weg te slaan uit het straatbeeld. Maar waar het een aantal jaren geleden heel hip was om jezelf te exploiteren als gratis billboard door merklogo’s in koeienletters op je rug of borst te dragen, wordt daar nu graag de draak mee gestoken door het dragen van merken in de vorm van een parodie.
Maar, hoever mag je als verkoper van gimmick shirts gebruik maken van een geregistreerd merk? Wanneer maak je inbreuk op iemands merkenrecht en wanneer doe je dat niet?

High and MighTee

Het Zoetermeerse bedrijf ‘High and MighTee’ noemt zichzelf “supplier of 100% unofficial merchandise”. Het combineert de behoefte om uit te drukken wat je home town is met het behoefte om uit te drukken dat je humor hebt door het parodiëren van bekende merken. Zo maken ze zoals hierboven, ook gebruik van het Disney logo. Een goede grap misschien, maar kan dit zomaar?

Merkenrecht

Het merkenrecht kent, anders dan het auteursrecht, geen parodie exceptie. Dit houdt dus in dat het gebruiken van een geregistreerd merk niet zo maar kan. Er zijn onder het Benelux-verdrag inzake de intellectuele eigendom een aantal gronden waarop de merkhouder het gebruik van het merk kan verbieden.

Verwarringsgevaar
Allereerst mag er bijvoorbeeld geen verwarringsgevaar optreden. Daarvan is sprake wanneer de consument gemakkelijk kan denken dat het product ook echt een product is van het originele merk. In deze kwestie is gebruik gemaakt van het Disney logo en lettertype, maar omdat het logo is aangepast aan de skyline van Den Haag en het in plaats van de woorden “Disney” te gebruiken juist “Den Haag” plaatst, zal men meestal snappen dat er hier sprake is van een parodie. Verwarringsgevaar ligt hier dan ook niet voor de hand, maar is daarmee nog niet uitgesloten.

Ongerechtvaardigd Voordeel
Een tweede grond waarop Disney de parodie van MighTee zou kunnen verbieden is het feit dat MighTee door het gebruik van Disney’s logo een ongerechtvaardigd voordeel trekt. Dit klinkt wat ingewikkeld, maar de vraag is simpel: brengt de parodie geld in het laatje? Zo ja, dan trekken ze voordeel uit het gebruik van het logo. Dit voordeel mag niet ongerechtvaardigd zijn. Ofwel: voordeel enkel dankzij het merk. Als ze slechts een groen shirt met daarop in gele letters de naam van onze Hofstad verkochten, zou er wellicht geen haan naar kraaien. Maar nu wil iedereen het hebben vanwege de grapje, en dus vanwege het gebruik van het logo.

Afbreuk aan het merk
Een laatste reden voor Disney om het gebruik van te verbieden is wanneer het gebruik afbreuk doet aan het merk zelf. Een goed voorbeeld hiervan is de omtovering van Adidas’s logo tot wietplant en er ‘Adihash’ of ‘cannabis’ onder te plaatsen inplaats van de naam van het sportmerk. Op deze wijze wordt Adidas geassocieerd met het welbekende verdovende plantje. Dit zou in vrijpostig Nederland wellicht niet zo een heel groot probleem opleveren, maar wordt daarbuiten toch niet als grappig ervaren. Hier maakt MighTee zich niet schuldig aan, maar voor MighTee is het feit dat ze het merk gebruiken om meer t-shirts te verkopen genoeg om te spreken van een inbreuk op het merkenrecht.

Mogen we MighTee T-shirts dragen?

Betekent het voorgaande dat MighTee geen enkele manier heeft om de inbreuk te rechtvaardigen? Nee, want de vrijheid van meningsuiting kan in bepaalde omstandigheden voorrang hebben op het recht van de merkhouder. Op het moment dat de parodie een uiting van kritiek geeft of bijdraagt aan het politiek debat, zou dit een reden kunnen geven om het merkenrecht te laten wijken in het belang van de vrijheid van meningsuiting. Een voorwaarde is echter wel dat je hoofddoel ook het leveren van kritiek is en niet het verdienen van geld.
We hebben zo snel geen MighTee shirts kunnen vinden die een politiek debat zouden kunnen aanzwengelen, dus eigenlijk kunnen de T-shirts niet door de beugel. Al hebben we om enkele shirts hard moeten lachen.

Moeten merken handhaven?

Merken moeten hun ingeschreven merk wel goed beschermen en handhaven, anders verliest het merk, ook in juridische zin, waarde. Dat wil natuurlijk niemand! Helemaal niet handhaven is daarom geen optie. De meeste merken kiezen ervoor om de grootste of meest opvallende of meest negatieve inbreuken wel aan te pakken en de rest maar te laten gaan. Ze willen tenslotte ook niet te veel negatieve aandacht omdat ze steeds maar procederen.

Denk er dus twee keer over na voordat je je grap verkoopt, het lachen kan je immers snel als Tinkerbell vergaan!

Hakuna matata en oploskoffie is een goede combinatie!

Lees meer over parodie en over het merkenrecht:
MediaMarkt houdt niet van Haagse Parodie
Marketing met Inhakers
Boer zoekt DWDD

Voor het eerst verschenen op het blog van Charlotte’s Law– door Rosanna Funnekotter